Konuyu başlatan
Majör ve Minör Diziler
Majör Diziler *
Kalın do’dan ince do’ya kadar sesleri arıza vermeden sıralarsak, en basit majör diziyi oluşturmuş oluruz. Majör kelimesi “büyük” anlamında kullanılır. Bunun nedeni de, majör dizilerde tam-yarım aralıkların özel sıralanışıdır. Diziyi oluşturan birinci ses ile (do), üçüncü ses (mi) arasında iki tam ses vardır.
Diziyi oluşturan birinci ve üçüncü sesler arasındaki aralık, “üçlü aralık” olarak adlandırılır. Bu aralık dizinin temel aralığıdır. Eğer bu dizideki gibi aralarında iki tam ses bulunuyor ise, “majör (büyük) üçlü” adını alır.
(Daha önce görülen tam ve yarım aralık konusuna dönersek, do ve re arasında bir ses, re ve mi arasında bir ses, yani do ve mi arasında iki tam ses olduğunu hatırlarız.) Aşağıdaki örnekte dizideki tam aralıklar T ile yarım aralıklar Y ile gösterilmiştir.
*Dizideki tam ve yarım aralıkların sıralanışına dikkat edersek, sesler arasında baştan itibaren sırasıyla 2 tam, 1 yarım, 3 tam, 1 yarım aralık bulunduğunu görürüz.
Bu aslında “majör” dizileri oluşturmada kullanılan temel aralıkları bize verir. Başka bir sesten, örneğin solden başlayıp, aynı aralıklara göre majör dizi oluşturmaya çalışalım.
Yukarıdaki diziyi majör dizide aralıkların sıralanışına göre incelersek, son iki aralığa kadar “2 tam 1 yarım, 3 tam 1 yarım” sıralanışına uygun olduğunu görürüz. Dizinin sondan ikinci aralığında, tam aralık yer almalıdır. Oysa burada mi-fa sesleri kullanılmıştır.
Mi ve fa arasında yarım aralık vardır. Aynı şekilde fa ve sol sesleri arasında da tam aralık vardır. Ancak diziye göre istenen yarım aralıktır. Bu aralıkları dizide istenen hale getirmek için ilk önce mi-fa sesleri arasındaki yarım aralığı tam aralığa çıkarmamız gereklidir.
Eğer “fa” sesini yarım perde tizleştirirsek, mi-fa arasındaki yarım aralığa bir yarım daha ekleyerek tam aralık haline getirmiş oluruz. (Yarım perde tizleşen “fa” sesi “mi” sesinden uzaklaşacak, dolayısıyla aralarındaki aralık artarak tam perdeye dönüşecektir.)
“Fa” sesini yarım perde tizleştirmek için yapılması gereken “fa”ya diyez koymaktır. Böylece mi-fa# arası tam ses, fa#-sol arası ise yarım ses sayılacağı için, dizi doğru bir şekilde tamamlanmış olur.
Minör Diziler
*Minör dizilerin majör dizilerden ilk farkı dizinin temel aralığı olan üçlü aralığın “küçük üçlü” olmasıdır. Dizinin ilk sesi ile üçüncü sesi arasındaki aralık 1,5 perdedir. İkinci farkı ise, tabii ki diziyi oluştururken kullanılacak genel aralık diziliminin farklı olmasıdır. Majör dizilerde kullanılan dizilimin 2 tam 1 yarım, 3 tam 1 yarım olduğunu hatırlayalım. Minör diziyi oluşturan sesler arasında ise sırasıyla, 1 tam,1 yarım, 2 tam, 1 yarım ve 2 tam aralık bulunmalıdır. Bu dizilime göre la sesinden başlayıp bir minör dizi oluşturmaya çalışalım.
*Bir minör dizide yedinci sesi, yani yeden sesini yarım perde tizleştirerek eksene varırsak, “armonik minör dizi” elde etmiş oluruz.
Yeden sesi yarım perde tizleştirdiğimizde, yeden ve yedenin bir önceki sesi arasındaki uzaklık açılarak, bir buçuk perdeye çıkar. Bu bazen duyum olarak ters gelebilir.
Bu durumda minör dizinin altıncı sesi (yedenden önceki sesi) de yarım perde tizleştirilir. Böylece “melodik minör dizi” elde edilmiş olur. Dizi çıkarken tizleştirilen bu sesler, dizi inerken genelde pesleştirilerek eski haline döndürülür
*Her minör dizi, aslında bir majör diziyle ilgilidir. Bu konuya ton kavramında ayrıntılı olarak değinilecektir
Gönderildi : 24 Ekim 2018 15:55